Artikelen

Artikelen over de Tweede Wereldoorlog aan de hand van onze bronnen.

Marteling en moord in Kasteel Groot Engelenburg

Twee dagen voor de bevrijding worden acht mannen gefusilleerd bij het Gelderse Kasteel Groot Engelenburg: zes verzetsmensen en twee overgelopen collaborateurs. De daders zijn SS’ers onder leiding van Andries Pieters.

Collaboratie

Propagandist Jan Teunissen: opportunist of overtuigd nationaalsocialist

In bioscoopfilm ‘De Propagandist’ staat NSB-filmmaker Jan Teunissen centraal, die ook wel eens ‘de Nederlandse Leni Riefenstahl’ wordt genoemd. Niet alleen is hij hoofd van de Filmdienst der NSB, ook bepaalt hij als voorzitter van de Rijksfilmkeuring wat er te zien is in de Nederlandse bioscopen tijdens de bezetting. Wie was Jan Teunissen: een opportunist of overtuigd nationaalsocialist?

Collaboratie

Groningse boer wordt NSB burgemeester

Terwijl verzetsvrouw Siet Gravendaal-Tammens in de Groninger verzet Top terecht komt maakt haar neef Petrus Fokko Tammens op een hele andere manier carrière. Hoe wordt de rijke herenboer Petrus begin 1943 de NSB-burgemeester van Groningen?

Militair

Lotgevallen van Sovjetsoldaat Vladimir Botenko

Vladimir Vasiljevitsj Botenko wordt in 1941 opgeroepen voor dienst in het Rode Leger, dat in de Tweede Wereldoorlog strijdt tegen nazi-Duitsland. Hij verlaat zijn vrouw Alexandra en kinderen Stepan, Pjotr, Dmitri en Valentina en keert nooit meer terug naar hun woonplaats op de Krim. Bijna 60 jaar weet zijn familie niets over zijn lot, totdat Stichting Sovjet Ereveld hen in 2000 traceert en vertelt dat hij op het Sovjet Ereveld in Leusden begraven ligt.

Verzet

Verzetsvrouw Siet Gravendaal-Tammens

Tijdens de bezetting komt de Groningse onderwijzeres Siet Gravendaal-Tammens in verzet. Ze helpt Joodse onderduikers, vervoert bonkaarten en wapens en zit als enige vrouw in de Groninger verzet Top. Dit bekoopt ze bijna met haar leven, ze wordt gearresteerd en ter dood veroordeeld. Uiteindelijk is Dolle Dinsdag haar redding.

Collaboratie

Kinderspel en militaire vooropleiding bij de Nationale Jeugdstorm

Tijdens de Duitse bezetting van Nederland worden duizenden kinderen en jongvolwassenen lid van de Nationale Jeugdstorm (NJS), de jeugdorganisatie van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) in Nederland. De Luchtvaart-Jeugdstorm, Marine-Jeugdstorm, Motor-Jeugdstorm en de Bereden-Jeugdstorm afdelingen geven een inkijk in het militaristische karakter van deze jeugdorganisatie.

Vervolging

Kamp Ybenheer

Op een stuk heideveld bij het Friese Fochteloo wordt in 1941 werkkamp Ybenheer gebouwd. Wat begint als werkkamp voor werklozen eindigt als Moluks woonoord voor ex-KNIL-militairen en hun gezinnen. In de tussentijd is het een schakel in de Holocaust: Joodse dwangarbeiders graven veen af voordat ze via Kamp Westerbork worden gedeporteerd. En na de bevrijding zitten er weer gevangenen, dit keer NSB’ers.

Vervolging

Bezoek aan postkantoor wordt Raphael Isaac Wrazlowsky fataal

De Joodse zeefmaker Raphael Isaac Wrazlowsky gaat op 20 juli 1942 in zijn zomerpak de deur uit voor boodschappen. Bij een bezoek aan het postkantoor op de Utrechtse Neude gaat het mis. Raphael wordt aangesproken door politieman Gerard Roepers. In zijn persoonsbewijs staat een J, maar hij is vergeten de verplichte Jodenster te bevestigen op zijn zomerpak. Raphael wordt gearresteerd.

Collaboratie

Wie zitten er niet in het CABR? deel 2

De berechting van vermeende collaborateurs na de bevrijding is terug te vinden in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Toch missen er ook een heleboel mensen, wie overlijdt vóór berechting heeft vaak een heel kort dossier of helemaal geen dossier in het CABR. De Nijmeegse broers Raijmaekers zijn hier een goed voorbeeld van, de een komt om aan het Oostfront terwijl de ander de oorlog overleeft. Lees hier over Gerardus Raijmaekers.

VerzetCollaboratie

Verzetsgroep Narda verraden

Groep Narda houdt zich vanaf 1943 bezig met hulp aan (Joodse) onderduikers, pilotenhulp en overvallen op distributiekantoren. Totdat de groep geïnfiltreerd wordt door Willem l’Ecluse. Op 2 oktober 1944 worden zes verzetsmannen en twee geallieerde piloten gefusilleerd op het terrein van het voormalige Apeldoornsche Bosch.

Collaboratie

Wie zitten er niet in het CABR?

De berechting van vermeende collaborateurs na de bevrijding is terug te vinden in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Toch missen er ook een heleboel mensen, wie overlijdt voor berechting heeft vaak een heel kort dossier of helemaal geen dossier in het CABR. De Nijmeegse broers Raijmaekers zijn hier een goed voorbeeld van, de een komt om aan het Oostfront terwijl de ander de oorlog overleeft. Lees hier over de omgekomen Antoon Raijmaekers.

Collaboratie

Kinderen van vermeende collaborateurs

In bevrijd Nederland worden ruim honderdduizend vermeende collaborateurs opgepakt: dit zijn niet alleen mannen, ook hun vrouwen en kinderen worden vaak gevangengezet. Ze zitten wegens gebrek aan voldoende gevangenissen onder slechte omstandigheden op provisorische plekken gevangen, van fabrieken en scholen tot havenloodsen en voormalig concentratiekampen.

MilitairKoloniaal

Van Zeeland naar de Oost: De Transformatie van Bataljon Zeeland

Na de bevrijding van Zeeland reageerden de jonge mannen van de provincie op een oproep van Koningin Wilhelmina om de bevrijding van de rest van Nederland en later Nederlands-Indië/Indonesië te ondersteunen. Dit markeerde het begin van een onverwachte reis voor deze mannen, die zich aanmeldden onder de veronderstelling dat ze hun landgenoten zouden helpen bevrijden, maar zichzelf terugvonden in een heel andere strijd ver van huis.

VerzetKoloniaal

Irawan Soejono: Het verzet van ‘Henk van De Bevrijding’

Er bevinden zich tijdens de Duitse bezetting zeker 800 Indonesiërs in Nederland. Rond de 150 zijn jonge studenten die voornamelijk in de universiteitssteden Rotterdam, Delft, Leiden en Amsterdam wonen. Onder hen is Irawan Soejono, een Leidse student die een belangrijke rol zal gaan spelen in het verzet en dit uiteindelijk met de dood bekoopt.