Artikelen

Artikelen over de Tweede Wereldoorlog aan de hand van onze bronnen.

Transport naar Cosel: Limburgse Joden op weg naar de ondergang

Niet alle deportatietreinen met Nederlandse Joden rijden direct naar de vernietigingskampen en gaskamers. Tussen 28 augustus en 10 december 1942 maakt een deel van de treinen naar Auschwitz-Birkenau een tussenstop in het Silezische Cosel (huidig Polen). Hier moeten bijna alle mannen tussen de 15 en 55 jaar de trein uit bij het goederenstation. Ze worden tewerkgesteld.

Vervolging

Hoe ook in IJsselstein de zigeunervervolging zichtbaar was

Op 16 mei 1944 worden op 21 plaatsen in Nederland Roma, Sinti en woonwagenbewoners opgepakt. Vanuit negentien gemeenten worden ze via Kamp Westerbork naar Auschwitz, en soms verder gestuurd. Ook twintig Roma uit IJsselstein, een stadje onder de rook van Utrecht, overleven de oorlog niet.

Vervolging

De razzia van 20 juni 1943: het verhaal achter de foto

In het najaar van 1943 wordt Amsterdam 'Jodenvrij' verklaard door de bezetter. Voorafgaand aan deze verklaring vinden nog twee grote razzia's plaats. Op 20 juni 1943 worden 5542 Joden opgepakt en geregistreerd bij het Amsterdamse Olympiaplein, Sarphatipark en het Daniel Willinkplein. Aan de registratietafel op het sportveld van het Olympiaplein staat Henriëtte Polak-Schwarz, met haar zus, dochter en twee neven.

Koloniaal

In kampen, kastelen en pensions: de opvang van Indische Nederlanders

Meer dan 300.000 Indische Nederlanders komen tussen 1945 en 1965 vanuit Indonesië naar Nederland. De eersten zijn evacués, overlevenden van Japanse interneringskampen en vluchtelingen uit de Bersiap-periode. Terugkeer naar Nederlands-Indië is de meesten niet gegund. Na de soevereiniteitsoverdracht in 1950 wordt het leven voor de Indische Nederlanders in Indonesië steeds moeilijker. Ook zij vertrekken in golven naar Nederland. De grote groep Indische ‘repatrianten’ worden in allerlei opvangoorden ondergebracht: van voormalige Joodse werkkampen tot landhuizen en kastelen.

VervolgingKoloniaal

Joodse vluchtelingen vinden veiligheid in Suriname

Op Kerstavond 1942 komen meer dan honderd voornamelijk Joodse vluchtelingen aan in Paramaribo. De meeste vluchtelingen hebben alles achtergelaten in bezet Nederland en zijn gevlucht naar Lissabon. Onder hen is Liny Pajgin, zij vlucht samen met haar moeder, zussen en zwager. Het Portugese schip Nyassa brengt hen naar Suriname. De groep wordt geïnterneerd in het Tehuis voor Oorlogsvluchtelingen, een oud clubhuis in Paramaribo. Na enkele maanden tot een jaar komen zij daaruit en emigreren binnen het Caraïbisch gebied of zelfs naar de Verenigde Staten.

VervolgingVooroorlogs

Joodse vluchtelingen op St. Louis zoeken veilige haven

Op 13 mei 1939 vertrekt de SS St. Louis uit de Hamburgse haven met aan boord ruim negenhonderd Joodse vluchtelingen. Ze zoeken hun toevlucht in Cuba, maar worden niet toegelaten. Ook Amerika weigert hulp. Na wekenlange onzekerheid keert het schip terug naar Europa. De vluchtelingen hoeven niet terug naar nazi-Duitsland maar worden opgevangen in Engeland, Frankrijk, België en Nederland. De 12-jarige Hannelore Klein komt met haar ouders in Nederland terecht.

Collaboratie

Hoe Hermann Heinrich Pennings zijn liquidatie overleefde

Op 19 februari 1945 fietst SS'er Hermann Heinrich Pennings op de Rotterdamse Coolsingel. Hij wordt ingehaald en in zijn hoofd geschoten. De volgende dag worden als represaille tien mensen gefusilleerd. Maar in tegenstelling tot wat altijd is gedacht, blijft Pennings in leven. Dat blijkt uit een brief die hij drie weken na de aanslag schrijft aan zijn vrouw vanuit het Rotterdamse marineziekenhuis.

Militair

Marokkaanse soldaten vechten in Zeeland

Op 10 mei 1940 schiet bondgenoot Frankrijk te hulp en trekken Franse militairen via Zeeuws-Vlaanderen Nederland binnen. Als gevolg van de gezagvoering van Frankrijk over Marokko en Algerije, bevinden zich onder deze troepen ook Marokkaanse soldaten. Zij doen dienst in gewone legeronderdelen, maar er zijn ook complete Marokkaanse en Algerijnse regimenten. Nadat Nederland op 15 mei 1940 capituleert vechten Franse en Nederlandse troepen door in Zeeland. Er wordt een bloedige strijd gevoerd waarbij veel Fransen sneuvelen.

VerzetVervolging

Engelandvaarders verdwijnen spoorloos in Nacht und Nebel

De twee vrienden Ernst Sillem en Jaap van Mesdag besluiten op 31 augustus 1942 de oversteek te wagen, ze proberen met een vouwkano Engeland te bereiken. Dit mislukt en de mannen wacht bijna drie jaar gevangenschap in vier nazi-kampen, waar de nazi's proberen ze te laten verdwijnen in Nacht und Nebel.

VooroorlogsKoloniaal

De NSB gaat internationaal. Kameraden in Nederlands-Indië

Ook in voormalig Nederlands-Indië bloeit het nationaalsocialisme in de jaren dertig op. Na een bezoek van Anton Mussert in 1935 zijn er bijna vijfduizend leden. Voor hen is het nationalisme van Indonesiers en de Japanse dreiging de reden om zich aan te sluiten bij de NSB. Eind jaren 30 haken velen af door de toenemende nadruk op raszuiverheid. Er blijven zo'n duizend leden over. Na de Duitse inval in Nederland wacht hen een lange periode van internering.

Vervolging

Tuschinski begon en verloor zijn imperium in havenstad Rotterdam

Een theater-imperium van vijf bioscopen. De Poolse Abraham Tuschinski bouwt het met zijn familie vanuit het niets op in havenstad Rotterdam. Maar als op 14 mei 1940 de Duitse bommen vallen, wordt het in een kwartier, samen met de rest van de Rotterdamse binnenstad, volledig weggevaagd. Wat overblijft is zijn Tuschinski Theater in Amsterdam, dat we nu nog steeds kennen.

Dertien lege magen gevuld dankzij ‘Prinses Margriet Babyhuis’

Het is 18 februari 1944. Sieneke Botjes overhandigt een formulier aan Catrien, de moeder van baby Willy. Met een handtekening bevestigt ze dat zij, ondanks de oorlogsomstandigheden, niemand aansprakelijk kan stellen als haar kind iets overkomt. Na het tekenen neemt Sieneke de baby van haar over en vertrekt na een kort afscheid.

Vervolging

Kinderdorp Ilaniah: een tijdelijk thuis voor 500 Roemeens-Joodse kinderen

Vier jaar na de ontruiming van de joodse psychiatrische inrichting Het Apeldoornsche Bos, worden in hetzelfde pand vijfhonderd Roemeens-Joodse kinderen opgevangen die hun ouders zijn verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog. In dit 'Kinderdorp Ilaniah' worden ze voorbereid op hun vertrek naar Palestina.